Het zenuwstelsel DE ingang naar het oplossen van alle wereldproblemen? Are you bad shit crazy? Waarschijnlijk wel. Maar toch ben ik overtuigd van deze stelling. Daarom ga ik je uitleggen hoe ons zenuwstelsel ervoor kan zorgen dat we als mens een stap in bewustzijn gaan zetten. En waarom het leren reguleren van je zenuwstelsel ervoor gaat zorgen dat jou leven een beetje aangenamer wordt. Meer verbinding, ontspanning en vertrouwen. Eerst beginnen we bij de basis.
Je zenuwstelsel is een complex orgaansysteem dat je lichaam aanstuurt en communicatie mogelijk maakt tussen alle delen van je lichaam. Ik denk dat de wetenschap nog niet half begrijpt hoe dit systeem precies werkt. En hoe belangrijk het is. En daarom ga ik het zo simpel mogelijk uitleggen. Ik wil het graag hebben over ons autonome zenuwstelsel. Wat dit precies is? Heel simpel gezegd, onze belangrijkste lichamelijke basisfuncties worden veelal aangestuurd door het autonome zenuwstelsel. Denk aan je spijsvertering, stofwisseling, bloeddruk, hartslag, ademhaling en voortplantingsorganen. Het belangrijkste om hier te onthouden is dat deze processen allemaal zelfstandig en onbewust plaatsvinden. Dit hoef je zelf niet te doen. Nu denk je misschien, “ik heb helemaal geen zin om deze zelfstandige functies te beïnvloeden. Laat mijn hart maar doen wat het moet doen en laat mijn darmen maar lekker overwerken om die friet met mayo van gisteren te verteren. Ik heb het al druk genoeg met mijn werk, sport, relatie en andere verplichtingen.”
Ik snap deze eerste reactie. Voor degenen die ook deze reactie hebben en hier niets aan willen veranderen. Stop hier dan met lezen. Dit bespaart je wat tijd die je kunt besteden aan het kijken van het 8 uur journaal bijvoorbeeld. Daar wordt je leven lekker positief van! En dan leer je ook nog eens wat over… Ja waarover eigenlijk. Oja over oorlog en machtsmisbruik. Lijkt je dat niet leuk? Nou mij in ieder geval niet. Daarom, voor de mensen die wel hun leven willen verbeteren. Blijf gerust zitten en lees lekker verder.
Voordat ik over de ‘hoe verbeter je je leven’ paragraaf begin wil ik wat duidelijk maken. Het zijn namelijk juist deze basisfuncties (die ik hierboven omschreef) die in de moderne wereld bij vrijwel iedereen uit balans zijn. Diarree, obstipatie, snelle ademhaling, hoge hartslag, hoge bloeddruk, weinig energie, vruchtbaarheidsproblemen en ga zo maar door. Dit is toch niet wat je wil? Hoe kun je nu verwachten van jezelf dat het goed gaat op je werk, dat je energie hebt om te sporten en dat je ook nog eens een fijne relatie hebt als je de basis van je eigen lichaam compleet negeer
“Louis van Gaal stuurt zijn elftal toch ook niet het veld op zonder opstelling. Dan gaat het helemaal mis. Dit is ook wat er in de huidige maatschappij gebeurd. Meer chronische stress en meer chronische ziektes. Allemaal omdat we de basis van ons eigen lichaam vergeten. Ons autonome zenuwstelsel.”
Voordat we verder gaan wil ik dat we allemaal even gaan JUICHEN! JUICHEN VOOR VAN GAAL! Je kan hem een klootzak vinden, maar hij is wel enorm goed in de basis leggen voor een winnend team. Dat wil jij toch ook?
Het autonome zenuwstelsel. Sta jij AAN of UIT?
Eindelijk zijn we aangekomen bij mijn favoriete onderdeel. Het autonome zenuwstelsel. Dit zenuwstelsel is niet het enige zenuwstelsel dat we hebben. Aan de andere kant van het autonome zenuwstelsel staat het somatische zenuwstelsel. Oftwel alles wat we bewust kunnen beïnvloeden. Onze spieren bijvoorbeeld, die kunnen we bewust aanspannen en ontspannen. Hierdoor kunnen we lopen en praten. Ook hebben we het centrale cenuwstelsel. Ook wel het controlecentrum genoemd, bestaand uit de hersenen en het ruggenmerg.
Het autonome zenuwstelsel wordt onderverdeeld in het sympatische en parasympatische zenuwstelsel. Laten we beginnen met het sympatische zenuwstelsel. De termen die ik hier ook wel voor gebruik zijn de vecht- en vluchtmodus of het gaspedaal van je zenuwstelsel. Dit deel is vooral actief als wij ook actief zijn. Als we sporten, als we gestresst zijn of moeten wegrennen van een leeuw. Oftewel, als we AAN staan.
De andere kant is het parasympatische zenuwstelsel, oftewel de rem van je lichaam. Deze is werkzaam in rust, tijdens slaap en tegenwoordig bij velen eigenlijk alleen op vakantie. Oftewel, als we UIT staan. Als dit zenuwstelsel actief is kan je lichaam herstellen en repareren.
Je raad het al, tegenwoordig is bij de meeste mensen vooral het gaspedaal actief. Stressen op je werk, piekeren, niet kunnen slapen, bang zijn wat anderen van je vinden, boos worden in het verkeer, altijd op zoek naar zoet en calorierijk voedsel om te overleven. Allemaal tekenen van een geactiveerd sympatisch zenuwstelsel. Dit kost ons lichaam enorm veel energie. Omdat wij mensen geweldige wezens zijn kunnen we heel lang in dit sympatisch zenuwstelsel actief zijn. Maanden of zelfs jaren. Veel mensen waarbij het sympatisch zenuwstelsel chronisch actief is zijn zich er niet eens bewust van. Het is hun nieuwe normaal geworden om altijd AAN te staan. Net zoals je het op een gegeven moment niet meer door hebt hoeveel uren je elke dag op social media doorbrengt. Volledig onbewust. Op een gegeven moment raakt deze energie op. Dan kom je bijvoorbeeld in een burn-out terecht. In een depressie, of in een echtscheiding. Dan kiest de natuur voor jou in plaats van andersom. In mijn optiek kunnen we dit beter voorkomen, denk je niet? Achteraf wonden verzorgen is altijd veel pijnlijker dan van te voren preventief handelen. Dit preventief handelen kost je natuurlijk wel dagelijks wat energie en tijd. Maar je krijgt er je leven voor terug.
Wat gebeurd er lichamelijk als je sympatisch zenuwstelsel chronisch actief is? Als je de hele dag doet alsof je een leeuw op de savanne bent, jagende op een zebra. Alsof je altijd aan het vechten of aan het vluchten bent.
Je bent continu alert. Je hartslag, bloeddruk en ademhaling gaan chronisch omhoog. Je spijsvertering werkt minder goed en je voortplantingsorganen lassen een pauze in. Het gevolg? Lees hieronder.
- Vrouwen worden steeds onvruchtbaarder en mannen hebben steeds meer viagra nodig om de daad te kunnen voltooien.
- Spijsverteringsproblemen wat leidt tot energieproblemen, slechte slaap en zelfs depressie.
- Hart- en vaat ziekten en diabetes type 2.
- Chronische stress, angst en piekeren wat leidt tot burn-outs.
- Gebrek aan focus. Concentratieproblemen wat ervoor zorgt dat je alles half doet. Je wil alle ballen in de lucht houden terwijl je eigenlijk niets voor de volle 100% kunt doen.
- Steeds meer agressie, verdeeldheid en individualiteit in de samenleving. Als je lichaam in de vecht of vluchtmodus staat ben je echt niet bezig met de ander.
- Verlaagd bewustzijn van de mens en steeds minder aandacht voor de natuur. We zijn bezig met overleven, niet met bewust leven.
- Zal ik toch maar stoppen hier? Ik heb nog een hele lijst in mijn hoofd maar dat wordt misschien een beetje veel.
En nu terug naar de oorzaak. De oorzaak van al deze problemen ligt in het feit dat het autonome zenuwstelsel van veel mensen disfunctioneel is. Dat we het grootste deel van de tijd in de AAN-stand leven terwijl we volgens de evolutie het grootste deel van onze tijd in de UIT-stand zouden moeten leven. Met als gevolg een groeiend onvermogen om terug te komen naar balans. Reken maar dat meneer Putin en Donald Trump een disfunctioneel zenuwstelsel hebben. Ze staan altijd AAN en zullen zich vrijwel nooit echt veilig en in verbinding voelen. Daarom gaat Donald Trump altijd zoveel schreeuwen. Het is een schreeuw naar verbinding. Die man heeft een hoop opgekropte frustratie en woede. En zoals je al merkt maak je in deze staat van frustratie niet echt veel goede beslissingen. Nu ik toch zo lekker bezig ben ga ik ook maar gelijk naar de oplossing van alle wereldproblemen: leren hoe we ons zenuwstelsel weer kunnen reguleren. Hoe we onszelf vanuit stress terug kunnen brengen naar rust. Hoe we dichter bij onze eigen natuur kunnen komen waardoor we vanzelf meer voor de externe natuur gaan zorgen. Meer verbinding, connectie en rust. Verbinding met ons lichaam, met onze partner, met de medemens en met al het andere wat leeft. Waarom deze verbinding zo belangrijk is kom ik zo nog op terug. In het volgende deel van deze blog beschrijf ik een geweldig model wat dit verhaal nog duidelijker maakt.
The Polyvagal Theory: verbinding is key!
De Polyvagal Theorie is gebaseerd op de werking van de nervus vagus. Dit is een belangrijke zenuwvertakking die een connectie vormt tussen ons brein en de rest van ons lichaam. Het staat in connectie met je hart, longen en spijsverteringsorganen. De nervus vagus is de belangrijkste component van het parasympatisch zenuwstelsel. Oftwel de UIT-knop van ons lichaam. Hier heb ik het eerder ik de blog al over gehad. Je kunt je dus wel voorstellen hoe belangrijk het is dat deze zenuw goed werkt. Een goed werkende nervus vagus zorgt ervoor dat je lichaam snel kan switchen van stress naar ontspanning. Bij mensen met een burn-out werkt dit dus helemaal niet meer zoals het hoort. Stimulatie van de nevus vagus is de snelste weg naar ontspanning. Hoe je dit zelf praktisch kunt doen?
Zie hieronder wat wetenschappelijke voorbeelden:
- Ademhalingsoefeningen met verlengde uitademingen en ademstops.
- Zingen of ademhalingsoefeningen met neuriën (humming).
- Socialiseren en lachen.
- Lekker spelen in de natuur.
- Yoga en meditatie.
- Sporten en bewegen.
Het interessante van deze nervus vagus is dat maar 10-20% van de signalen verstuurd worden vanaf het brein naar de rest van je lichaam. 80-90% van de signalen worden verstuurd vanaf het lichaam naar je brein. Wat interessante vragen die dus terecht gesteld mogen worden: klopt het wel dat het brein de belangrijkste bestuurder is van ons lichaam, zoals we altijd dachten? Of bestuurt het lichaam ook het brein? Is het niet beter als we meer met ons lichaam bezig zijn in plaats van met ons denkende hoofd? Juist deze werking van de nervus vagus laat zien dat het geweldig kan werken om je lichaam als ingang te gebruiken als je je leven wilt veranderen. Daarom wordt lichaamswerk zoals ademhaling, yoga en ijsbaden terecht steeds populairder. Het werkt gewoon.
Eerder legde ik uit dat je autonome zenuwstelsel bestaat uit het sympatisch en het parasympatisch zenuwstelsel. Een tweedeling dus. De Polyvagal Theory verdeeld het zenuwstelsel in drie staten van zijn. Het sympatisch zenuwstelsel wordt beschreven door de vecht- en vluchtmodus. Dat is bekend. Het parasympatisch deel van het zenuwstelsel wordt echter verdeeld in een ‘social engagement state’ en een ‘freeze state’. De social engagement state is de staat die ons helpt om in verbinding te komen met onszelf en met andere mensen. De andere twee staten van zijn (vecht/vlucht en bevriezen) helpen ons om levensbedreigende situaties te regelen. Hieronder zie je een schematisch voorbeeld van de drie staten van zijn. Dit model geeft iets meer diepte aan het zenuwstelsel vergeleken met de reguliere tweedeling.
Laat het tot je doordringen dat vanuit de evolutie gezien de vecht-, vlucht- en bevriesmodus zijn bedoeld voor levensbedreigende situaties. Laat daarna tot je doordringen dat de huidige mens een groot gedeelte van zijn of haar tijd in deze staten doorbrengt. Nu kun je je misschien voorstellen waarom we zoveel last van oorlogen, conflicten en machtsmisbruik hebben.
De vecht- en vluchtmodus hebben we het al over gehad. Ook het aantal mensen in de bevriesmodus groeit sterk (en dan bedoel ik niet het aantal mensen dat in ijsbaden springt bij Wim Hof haha). Dit is de staat waarin je je bevindt als je in een depressie zit. Je ziet geen uitweg en het voelt alsof je vast zit. Depressie is een voorbeeld. Maar het kan veel genuanceerder zijn dan dat. Ik denk dat iedereen wel momenten in de bevriesmodus doorbrengt. Twee voorbeelden. Stel je voor je moet voor een groep gaan presenteren en je hebt hier echt een hekel aan. Je bent er echt bang voor. Het kan zo zijn dat je je enorm schaamt en een black-out krijgt. Dat je je tekst vergeet. Dit is een typisch voorbeeld van de bevriesmodus Of stel dat je iemand iets heel belangrijks wilt vertellen. Je wilt je baas vertellen dat je stopt of je partner vertellen dat je de relatie beeindigt. Het moment net voordat je het gaat vertellen kan heel moeilijk zijn. Je voelt dat een onbekende kracht je tegenhoudt. Een kleine blokkade waardoor de woorden niet uit je mond komen. Je wil het wel zeggen, maar het lukt niet. Dit is ook een voorbeeld van de bevriesmodus. Kortdurend is deze staat van zijn niet slecht voor je gezondheid. Maar langdurend zoals in een depressie wel. Het is in ieder geval enorm interessant om je bewust te zijn van deze korte momenten in deze staat van zijn.
De derde staat is de social engagement state. Ik vond het moeilijk om een goede nederlandse vertaling hiervoor te vinden dus dan doen we het maar in het engels. In deze staat wil je eigenlijk het grootste gedeelte van je tijd doorbrengen. Dit is de staat waar de mens zich echt veilig voelt. De staat waar kinderen zich grotendeels in bevinden. Lekker spelen en ontdekken. Je voelt compassie, bent volledig in het NU aanwezig en je voelt verbinding met de medemens en met de natuur. Deze veiligheid en verbinding zijn voor mij zo enorm belangrijk. Juist door verbinding zijn we als mens zo succesvol geworden. Door te communiceren en door samen te werken. Alleen kun je een antilope op de Savanne nooit vangen. Met een groep van 5 goed samenwerkende mensen wellicht wel. Het is zo enorm belangrijk om je verbonden te voelen met je eigen lichaam en met andere mensen. Als je op je sterfbed ligt maakt het echt niet meer uit wat je allemaal in de vecht en vluchtmodus bereikt hebt. Hoeveel doelen je volbracht hebt of hoe goed je je werk gedaan hebt. Dan gaat het over liefde en verbinding. Over mooie momenten die je met anderen beleeft hebt.
Je kunt in deze staat van verbinding echt genieten. Positieve emoties zoals dankbaarheid ervaren. Je lichaam kan herstellen en groeien. Gek genoeg kennen heel veel mensen deze staat niet eens. Ze zijn hier gewoon vrijwel nooit. Alleen op vakantie een weekje. Dan is ineens alles mooi. Als ze terugkomen dan zitten ze na 1 werkdag weer volledig in de vecht en vluchtmodus. Ik begin deze staat van zijn ook pas de laatste jaren te ontdekken. Jarenlang zat ik vast in de vecht-, vlucht- of bevriesmodus. En ik zie hetzelfde gebeuren bij de mensen om me heen. Hoe dit kan? Ik zal hier nog wel eens een blog over schrijven, maar onthoudt voor nu maar dat we natuurlijke wezens zijn in een onnatuurlijke omgeving.
Om dit wereldwijde probleem te verbeteren zullen we als mensheid een stap in bewustzijn moeten maken. Onthoudt dat bewustzijn alleen kan plaatsvinden in de social engagement state. In de vecht- en vluchtmodus ben je alleen maar bezig met overleven. Daar is deze modus ook voor bedoeld. Je bent niet zo bewust van je omgeving, laat staan van je eigen lichaam. In de bevriesmodus ben je nog verder verwijderd van een bewust leven. De kunst van het moderne leven is dan ook om jezelf zoveel mogelijk richting de social engagement state te brengen. Terug naar verbinding. Dit noem ik het reguleren van je zenuwstelsel. In een eerdere blog beschreef ik al dat ademhaling de snelste en gemakkelijkste manier is om terug te komen naar verbinding, naar de social engagement state. Je ademhaling kun je namelijk (als enige lichamelijke functie) zowel bewust als onbewust doen. En dan komen de twee belangrijkste zaken van mijn werk samen: bewustzijn en ademhaling.
“Mijn missie is om het bewustzijn van de mens te verhogen door middel van je eigen ademhaling. Mensen op een simpele en effectieve manier terugbrengen naar een staat van verbinding. Vanuit deze verbinding met onszelf kunnen we weer connectie gaan zoeken met anderen en met de natuur. En weer een beetje beter voor de wereld gaan zorgen.”
Maar tegelijkertijd wil ik mensen ook de andere staten van zijn laten beleven. In elke staat van zijn zitten veel relevante wijsheden die het bewustzijn kunnen verhogen. Het reguleren van je zenuwstelsel zul je moeten leren. Dit kost tijd en moeite. Daar kun je niet omheen. Quick fixes bestaan niet. Maar het is enorm waardevol en DE belangrijkste skill van de huidige tijd. Wil jij dit leren? Neem contact met me op en plan een gratis kennismakingsgesprek in.
2 reacties op “Waarom het zenuwstelsel DE ingang is voor het oplossen van alle wereldproblemen.”
Pingback: Blog - Ademhaling, de belangrijkste tool van het moderne leven!
Pingback: DE 3 vaardigheden die je ‘moet’ leren om een burn-out te voorkomen - Brummans Breathwork and Balance